Το πρόβλημα είναι εσωτερικό

«Θαρσείτε, εγώ ειμί. μη φοβείσθαι» (Ματθ. ιδ’ 27)

Απόδοση στα Νεοελληνικά

«έχετε θάρρος, μη φοβάστε. εγώ είμαι» (Ματθ. ιδ’ 20)

Στην σημερινή ευαγγελική περικοπή βλέπουμε το θαύμα της καταπαύσεως της τρικυμίας της θαλάσσης, καθώς επίσης βλέπουμε και την κατάπαυση της τρικυμίας των λογισμών των μαθητών που ήταν φοβερότερη. Έτσι την αξιολόγησε ο Κύριος γι’ αυτό πρώτα κατέπαυσε την τρικυμία των μαθητών λέγοντας «Θαρσείτε, εγώ ειμί. μη φοβείσθαι», εν συνεχεία κατέπαυσε την τρικυμία της ολιγοπιστίας του Αποστόλου Πέτρου λέγοντας «ολιγόπιστε εις τι εδίστασας;» και έπειτα εισήλθε στο πλοίο και αμέσως «εκόπασεν ο άνεμος».
Μας δίνεται λοιπόν σήμερα η αφορμή να μιλήσουμε για την εσωτερική τρικυμία που πολλές φορές μας καταλαμβάνει και δημιουργεί τραγικές καταστάσεις στην ζωή μας.

Τρικυμία λογισμών

Ο Ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύοντας την περίπτωση του Αποστόλου Πέτρου που ενώ βάδιζε πάνω στα κύματα έπειτα βυθιζόταν λέγει ότι ο Κύριος την στιγμή εκείνη δεν κατέπαυσε τον άνεμο, αλλά άπλωσε το χέρι Του και τον έπιασε λέγοντας «ολιγόπιστε εις τι εδίστασας;». Με τον τρόπο αυτό ο Κύριος έδειξε ότι την μεταβολή στον Πέτρο δεν την έκανε η δύναμη του ανέμου, αλλά η ολιγοπιστία του. Αν η πίστη του δεν ασθενούσε, τότε εύκολα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τον άνεμο. Γι’ αυτό ο Κύριος τον έπιασε από το χέρι και αφήνει τον αέρα να πνέει, δείχνοντας ότι ο άνεμος δεν μπορεί να κάνει κανένα κακό, όταν η πίστη είναι σταθερή.
Κατά τους αγίους Πατέρας οι δαίμονες στέκονται συνεχώς επάνω στα τρία μέρη της ψυχής, δηλ. το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό και τα ερεθίζουν με τις μανιώδης επιθέσεις τους. Το λογιστικό κινούν σε λογισμούς αιρετικούς και βλασφήμους, το θυμικό σε πράξεις εναντίον όσων τον έβλαψαν και το επιθυμητικό σε επιθυμίες-λογισμούς και λογισμούς-επιθυμίες αισχρούς.

Όλοι μας έχουμε δοκιμάσει αυτή την τρικυμία των λογισμών, που γίνεται όταν ο διάβολος με την μανία του και την τέχνη του εισάγει μέσα μας ένα λογισμό είτε εναντίον του Θεού, είτε εναντίον των συνανθρώπων μας. Ίσως στο θέμα αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος είναι περισσότερο ευάλωτος, γι’ αυτό και υποφέρει. Επειδή μιλούμε με τον λογισμό πάσχουμε φοβερά και φθάνουμε πολλές φορές στα όρια της τρέλλας. Στην πραγματικότητα τότε μιλούμε με τον διάβολο, που βάζει τους λογισμούς και έτσι ταράσσεται όλη μας η ύπαρξη. Υποφέρουμε πολύ από τον πόλεμο αυτό γιατί αγνοούμε την Ορθόδοξη αρχή της νήψεως.
Οι άγιοι Πατέρες από την πείρα τους μας έχουν διδάξει ότι πρέπει να αγωνιζόμαστε εναντίον των απλών λογισμών για να μην γίνουν χρονίζοντες, εναντίον των χρονιζόντων λογισμών για να μην γίνουν εμπαθείς και εναντίον των εμπαθών για να μη γίνουν συγκατάθεσις, οπότε ενεργείται η αμαρτία.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να απαλλαγεί κανείς από την φρικτή αυτή κατάσταση, που δημιουργεί υποψίες, φαντασίες, μίση κλπ. με αποτέλεσμα να έρχεται μεγάλη ταραχή. Οι λογισμοί είτε διώκονται με την προσευχή, την εργασία κλπ είτε αποκόπτωνται με την καταφρόνηση των αισθητών πραγμάτων. Επίσης οι λογισμοί εξαφανίζονται με την τέλεια εμπιστοσύνη στον Θεό. «Ο καθάπαξ εαυτόν αφιερώσας τω Θεώ, εν αναπαύσει νοός διάγει» (άγιος Ισαάκ). Επίσης σε περίπτωση τρικυμίας λογισμών μας βοηθούν οι προσευχές των αγίων. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύοντας την παραγγελία που έδωσε ο Χριστός να ευλογούν την οικία στην οποία θα εισέρχονται λέγει: «Πολλές φορές έχουμε πόλεμο στους λογισμούς και ταρασσόμαστε χωρίς να μας ενοχλεί κανείς και συνεχώς επανίστανται πονηρές επιθυμίες. Αυτή την μάχη την καταστέλλει το ρήμα εκείνο των αγίων (ευλογία) και προξενεί μέσα μας πολλή γαλήνη. Την ώρα που λέγει το ρήμα τούτο αμέσως φεύγει από την ψυχή μας κάθε ενθύμηση διαβολική και κάθε άτοπος λογισμός…». Γι’ αυτό το «ειρήνη πάσι» που λέγει ο λειτουργός Ιερεύς ή η ευλογία του Πνευματικού μας πατρός ειρηνεύει την ψυχή μας. Εκδιώκει τον διάβολο που προξενεί ταραχή.

Τρικυμία σαρκός

Όταν δεν γνωρίζουμε τον τρόπο της αντιμετωπίσεως των εμπαθών λογισμών και τους αφήνουμε ανενόχλητους να εργάζονται το φθοροποιό τους έργο, τότε έρχονται σαρκικές επαναστάσεις και διαπράξεις σαρκικών αμαρτιών. Επίσης η σαρκική επανάσταση είναι και ιδιαίτερη ενέργεια του πονηρού. Δηλ. όπως λέγουν οι άγιοι Πατέρες ο διάβολος επιτίθεται εναντίον του ανθρώπου, άλλοτε εμβάλλοντας διαφόρους λογισμούς και άλλοτε εξάπτοντας την σάρκα, ώστε να αναπτυχθεί η ηδονή, να προσελκυσθεί και να αιχμαλωτισθεί ο νους και να γίνει η αμαρτία.

Η αντιμετώπιση αυτής της τρικυμίας συνδέεται με τον Χριστό. Η κατάπαυση του ανέμου και η ειρήνευση δεν είναι αποτέλεσμα καλών και ευσεβών σκέψεων, αλλά έλευση της θείας Χάριτος. Όπως η τρικυμία της θαλάσσης έπαυσε με την είσοδο του Χριστού στο πλοίο, έτσι και η σαρκική τρικυμία κοπάζει με την είσοδο του Χριστού στην καρδιά μας. Ο Χριστιανός επομένως μεταχειρίζεται τα πνευματικά μέσα, που ο ίδιος ο Κύριος υπέδειξε, δηλ. την προσευχή και την νηστεία. Κυρίως επικαλείται την βοήθεια του Θεού με την σύντομη και «χαριτωμένη» ευχή το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού ελέησόν με τον αμαρτωλόν».
Όταν έρχεται μέσα μας η Χάρη του Χριστού, τότε γίνεται γαλήνη μεγάλη. Ειρηνεύουν τα πάντα. Ο άνθρωπος βιώνει την βαθειά και αναφαίρετη ειρήνη. Και οι πλέον επιρρεπείς στα σαρκικά παραπτώματα, λαμβάνοντες την Χάρη του Χριστού, μπορούν να αισθανθούν την βαθειά ειρήνη της εγκράτειας. Και το επαναστατημένο σώμα κατευνάζει από την έλευση της θείας Χάριτος. Όπως ένα φάρμακο που σταματά τους πόνους, τόσο και περισσότερο η θεία Χάρη κατευνάζει την σάρκα, και γαληνεύει την ψυχή.

Πρόσωπο και κοινωνία

Όλα όσα ελέχθησαν μέχρι τώρα μας δείχνουν μια μεγάλη αλήθεια. Συνήθως εμείς καταφερόμαστε εναντίον των άλλων και εναντίον της κοινωνίας. Αιτία όλων των κακών, που μας μαστίζουν, θεωρούμε την κοινωνία. Σε δύσκολες στιγμές λέμε ότι φταίει το σύστημα, το κατεστημένο, η άρρωστη κοινωνία, οι κακοί άνθρωποι. Όμως κάνουμε μεγάλο λάθος γιατί προσδίδουμε στην κοινωνία μια απρόσωπη έννοια και γιατί βλέπουμε την ύπαρξη του κακού έξω από μας. Το πρόβλημα είναι εσωτερικό. Το κακό που υπάρχει μέσα στην κοινωνία είναι αποτέλεσμα των αρρωστημένων προσώπων. Με άλλα λόγια τα άρρωστα πρόσωπα αρρωσταίνουν τους κοινωνικούς θεσμούς και οι κοινωνικοί θεσμοί αρρωσταίνουν πιο πολύ τα πρόσωπα.

Στην Θεολογία λέμε ότι η φύση και τα πλαίσια της ζωής δεν έχουν ελεύθερη θέληση. Αυτό σημαίνει ότι δεν έπεσαν από μόνα τους στην αμαρτία, αλλά παρεσύρθησαν από τον άνθρωπο. Έτσι το πρόβλημα δεν είναι τόσο η κοινωνία, το σύστημα, το κατεστημένο, όσο ο άνθρωπος-πρόσωπο. Η επιδίωξη να φτιάξουμε την κοινωνία, να αλλάξωμαι τους κοινωνικούς θεσμούς, με την ελπίδα ότι θα βελτιωθεί η ζωή μας, δείχνει άγνοια του προβλήματος. Όταν έχουμε εσωτερικά γαλήνη τότε δεν μας ενοχλούν τα εξωτερικά ερεθίσματα και με τον τρόπο μας βοηθούμε στην αλλαγή της κοινωνίας. Όταν είμαστε κυριευμένοι από λογισμούς και σαρκικές επαναστάσεις και έχουμε εσωτερική τρικυμία, τότε όλα μας φταίνε. Υποφέρουμε και κάνουμε και τους άλλους να υποφέρουν.
Να δώσουμε προτεραιότητα στο πρόσωπο. Να ειρηνεύσουμε, απαλλασσόμενοι, με την δύναμη της θείας Χάριτος, από λογισμούς και σαρκικές επαναστάσεις και τότε θα είμαστε κοινωνικοί άνθρωποι, πηγή ειρήνης για τον κόσμο.

«Όσοι Πιστοί»
Εκδόσεις Ι.Μ. Γενεθλίου της Θεοτόκου (Λιβαδειά)